Zmiany zwyrodnieniowe stawu CMC (stawu nadgarstkowo-śródręcznego, głównie stawu kciuka) to jedna z najczęstszych przyczyn bólu ręki, zwłaszcza u osób starszych. Choroba ta może znacząco wpłynąć na codzienne funkcjonowanie, ponieważ kciuk jest kluczowy do chwytania przedmiotów oraz wykonywania precyzyjnych ruchów. W tym artykule omówimy, czym są zmiany zwyrodnieniowe stawu CMC, jak je rozpoznać oraz jakie są dostępne metody leczenia.
Co to są zmiany zwyrodnieniowe stawu CMC?
Zmiany zwyrodnieniowe (artroza) stawu CMC dotyczą głównie stawu pomiędzy kością czworoboczną większą a pierwszą kością śródręcza. Jest to choroba, w której dochodzi do stopniowego uszkodzenia chrząstki stawowej, co powoduje tarcie kości o kość, ból, sztywność oraz ograniczenie ruchomości. Chrząstka, która w normalnych warunkach działa jako „amortyzator”, zaczyna zanikać, a powierzchnie stawowe ulegają deformacji.
Przyczyny zmian zwyrodnieniowych stawu CMC
Główną przyczyną zmian zwyrodnieniowych stawu CMC jest proces starzenia oraz nadmierne obciążenie stawu w wyniku codziennej aktywności, takiej jak:
- Wykonywanie powtarzalnych ruchów kciuka.
- Długotrwałe obciążenie dłoni podczas pracy fizycznej.
- Reumatoidalne zapalenie stawów (które może przyspieszyć proces zwyrodnieniowy).
W przypadku niektórych osób predyspozycje genetyczne, np. luźniejsze więzadła stawowe, mogą również prowadzić do szybszego rozwoju choroby.
Objawy zmian zwyrodnieniowych stawu CMC
Najczęstsze objawy zwyrodnienia stawu CMC to:
- Ból w okolicy podstawy kciuka, nasilający się podczas chwytania lub ściskania przedmiotów.
- Sztywność stawu, szczególnie rano lub po dłuższym okresie bez ruchu.
- Ograniczenie ruchomości kciuka, utrudniające codzienne czynności.
- Obrzęk oraz widoczne zniekształcenie stawu.
- Osłabienie siły chwytu, co może prowadzić do trudności z podnoszeniem cięższych przedmiotów.
Jeśli objawy te występują, warto udać się do specjalisty, który postawi diagnozę na podstawie badania klinicznego oraz zdjęć rentgenowskich, pozwalających ocenić stopień zaawansowania choroby.
Leczenie zmian zwyrodnieniowych stawu CMC
Leczenie artrozy stawu CMC zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz nasilenia objawów. Obejmuje ono zarówno metody zachowawcze, jak i chirurgiczne, w przypadku gdy leczenie nieoperacyjne nie przynosi efektów.
1. Leczenie zachowawcze
W początkowych stadiach choroby oraz przy łagodniejszych objawach stosuje się:
- Unieruchomienie kciuka za pomocą specjalnych ortez lub stabilizatorów, co zmniejsza obciążenie stawu.
- Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ), które łagodzą ból i zmniejszają stan zapalny.
- Zastrzyki dostawowe z kwasu hialuronowego lub kortykosteroidów – pomagają złagodzić stan zapalny oraz poprawić smarowanie stawu.
- Fizjoterapia – obejmuje ćwiczenia wzmacniające mięśnie dłoni i przedramienia oraz terapie manualne, które poprawiają ruchomość stawu i zmniejszają dolegliwości bólowe.
2. Leczenie chirurgiczne
Jeżeli metody zachowawcze nie przynoszą ulgi, a ból i dysfunkcja stawu CMC znacząco utrudniają życie, zaleca się operację. Do najczęściej stosowanych metod chirurgicznych należą:
- Osteotomia – polega na korekcji kształtu kości w celu zmniejszenia nacisku na staw.
- Artrodeza stawu CMC – polega na usztywnieniu stawu w pozycji funkcjonalnej. Po operacji staw nie będzie się już ruszał, ale ból zostanie wyeliminowany.
- Trapezektomia z ligamentoplastyką – to jedna z nowocześniejszych metod, w której usuwa się kość czworoboczną większą (trapez) i rekonstruuje więzadło, co pozwala na zachowanie funkcji kciuka.
- Endoprotezoplastyka stawu CMC – polega na wszczepieniu sztucznej protezy stawu. Ta metoda jest coraz bardziej popularna, ponieważ pozwala na zachowanie ruchomości kciuka przy jednoczesnym eliminowaniu bólu.
Rehabilitacja po zabiegu
Po operacji konieczna jest rehabilitacja, aby przywrócić sprawność kciuka oraz siłę chwytu. Okres rekonwalescencji zależy od rodzaju zabiegu, ale zazwyczaj trwa kilka tygodni do kilku miesięcy. Proces rehabilitacji obejmuje ćwiczenia mające na celu zwiększenie zakresu ruchu, wzmacnianie mięśni oraz poprawę koordynacji ruchowej kciuka.
Podsumowanie
Zmiany zwyrodnieniowe stawu CMC to częsta dolegliwość, która może znacząco wpłynąć na jakość życia. Wczesne rozpoznanie i podjęcie odpowiedniego leczenia może złagodzić objawy i spowolnić postęp choroby. W przypadku zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych dostępne są nowoczesne techniki chirurgiczne, które przywracają sprawność kciuka i eliminują ból. W każdym przypadku warto skonsultować się z ortopedą, aby omówić najlepsze opcje leczenia dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Źródła:
- Eaton, R. G., & Littler, J. W. (1973). A study of the trapeziometacarpal joint. Journal of Bone and Joint Surgery, 55(3), 595-604.
- Vermeulen, G. M., Slijper, H., Feitz, R., & Hoogstraten, H. W. (2011). Surgical management of primary thumb carpometacarpal osteoarthritis: a systematic review. Journal of Hand Surgery, 36(1), 157-169.
- Swigart, C. R., & Eaton, R. G. (2009). Thumb carpometacarpal osteoarthritis: A biomechanical and clinical review. Hand Clinics, 25(3), 297-308.